دست ساخته ها و مصنوعات انسانهای پیش از انسان خردمند (مانند انسان نئاندرتال و دیگر موارد) در نواحی کوهپایه ای و کوهستانی زاگرس و البرز مرکزی کشف شده است.

به دلیل استقرار ایران در ناحیه هلال حاصل خیر و محل تقاطع 3 قاره آسیا، آفریقا و اروپا، ایران نیز دارای قدیمی ‏ترین بقایای تمدنی باستانی انسان خردمند (خارج از آفریقا) هم‏پا با بقیه ناحیه هلال حاصلخیز (شامل فلسطین، سوریه، عراق و ترکیه) است.

یافته ها از شهر سوخته سیستان، تپه سیلک کاشان، چغازنبیل در خوزستان، تپه مارلیک در گیلان، تپه حسنلو در آذربایجان، سملقان و ریوی در خراسان، سرپل ذهاب در زاگرس، چشمه علی در ری و تهران، تپه قمرود در قم و دیگر سایتهای باستانی پیشاهخامنشی در سراسر گستره ایران فعلی، بیانگر پویایی تمدنی، فناوری و صنعتی در فلات ایران از دوران پیش از تاریخ تا قبل از دوران هخامنشی است.

قدیمی‏‏ ترین بقایای استخراج فلزات (خصوصا مس) در فلات ایران کشف شده و مربوط به 6500 تا 8000 سال پیش است.

سفالگری، ارابه سازی، استخراج فلزات، متالورژی، مصنوعات فلزی، اهلی کردن حیوانات و گیاهان، دامداری و کشاورزی، مداخلات پزشکی (مشابه با جراحی و برخی پروتزها در تمدن شهر سوخته)، کاشیکاری، شیشه سازی، مجسمه سازی، ساخت ابنیه پیچیده، نگارگری، رنگرزی، چرمسازی، پارچه بافی، کشتی سازی، حفر چاه و فناوری منتج به قنات، تشکیل ساختارهای سیاسی، نظامی، اجتماعی و دینی، ساخت زیگوراتها و معابد، ساخت قلعه ها و برخی استحکامات، ساخت شهرهای دارای دیوار محافظ و ساختار چند سطحی، داستان سرایی و اسطوره پردازی، روابط بازرگانی با دیگر تمدنهای دوردست و سوارکاری و تیراندازی و دیگر فنون نظامی، دیپلماسی بین فرهنگی و بین تمدنی (بر اساس مندرجات کشف شده از نامه های عمارنه)، از جمله شناخته شده ترین فعالیتها یا دستاوردهای کهن تمدنی در گستره فلات ایران در زمان پیش از تاریخ تا دوران پیشاهخامنشی است